Xà Cơn là tên gọi của dòng gạo trồng đồi khô, giống gạo do người Bahnar tự giữ từ thời xa xưa, từ thửa nào thì ngay cả các già làng cũng không nhớ nữa.
Tương truyền, Xà Cơn có vị đặc biệt thơm ngon là nhờ được núi rừng nuôi dưỡng, kết tinh sương rừng gió núi, ngày ngày được đánh thức bởi tiếng hát từ con sông con suối róc rách, của những chú chim con thú, của cả dế và sóc. Bởi vậy mà hạt cơm gạo đỏ mang vị ngon tinh khiết của núi rừng xứ đại ngàn.
Chính sự kỳ công của việc trồng, thu hoạch và hấp thụ tinh túy từ đất trời nên nó tốt cho sức khỏe. Gạo Xà Cơn được xem là vị thuốc của làng. Có lẽ cũng bởi ăn gạo này hàng ngày mà trai làng gái bản khỏe khoắn và chắc nịch, trẻ em và người già thì ít bệnh tật hơn.
Tuổi đời của Xà Cơn tính từ ngày gieo hạt đến khi thu hoạch hết suốt 6 tháng.
Cứ vào độ tháng 4 hàng năm, khi vài cơn mưa đầu mùa xuất hiện, cũng là lúc các gia đình chuẩn bị rẫy cho vụ tỉa lúa mới. Rẫy được phát dọn, đốt sơ qua để lấy tro cho đất màu mỡ và cũng để tiêu diệt bông cỏ. Rồi đợi thêm cơn mưa nữa là bắt đầu rải giống thủ công bằng những chiếc gậy vót nhọn hay cuốc tay.
Cây lúa lớn lên từng ngày, xanh tốt cùng những cơn mưa xen những ngày nắng, khi cây cao là lúc bà con bắt đầu làm cỏ. Mọi người cẩn thận từng bước đi, nhổ những cọng cỏ bon chen mọc cùng lúa bằng tay như sợ làm gãy những cây lúa đang vươn lên bầu trời xanh.
Rồi tháng 10-11 đến, lúc này những hạt lúa đã căng tròn, nặng trĩu kéo những bông nặng trĩu cúi xuống, nhìn thấy màu vàng rực của lúa, rồi hương thơm bay khắp ngọn đồi là lúc thu hoạch để gùi về. Rẫy được trả về trạng thái tự nhiên cho đến tháng 4 năm sau.
Xen giữa những hàng lúa còn có bắp, bí đao giống xưa cùng những trái dưa chuột, bí đỏ to tròn cũng được hái về cùng!
Gạo Xà Cơn Tinh Khiết - Vị Thuốc Của Làng!
(Nguồn Smile Farm, Kon Tum - Nông Sản Thuần Tự Nhiên)